تربیت اجتماعی در آیه ۱۳ سوره حجرات (بخش سوم)

سرشت اولیّه همه انسان ها از یک اصل وجودی است که در میان همه مشترک است.

کارکرد اجتماعی آیه‌۱۳ سوره‌مبارکه‌ حجرات

آنچه به اختصار می توان در مورد کارکرد این آیه در تربیت اجتماعی بدان اشاره کرد این است که انسان با یک نگاه به اصل وجود خود خواهد یافت که سرشت اولیّه همه انسان ها از یک اصل وجودی است که در میان همه مشترک است.
اگر وجود افراد از یک اصل وجودی است، آیا می توان به نسب و نژاد بالید؟
در این میان خدای متعال برای انسانی که نیاز به زیستن در اجتماع دارد، بیان می دارد که اگر انسان به خود نگاه کند و به گروهی که در آن قرار گرفته است، نباید فخر ببالد و آنچه باعث بالیدن و ارزش دادن به آن است، چیز دیگری است که دارای ارزش حقیقی است نه مسائل متوهمی همچون نسب و قبایل.
با این نگاه، انسان ها در کنار هم دیگر به فخر فروشی نخواهند پرداخت و به خود و دیگران ارزش می نهند و در مقام کمک به دیگران برمی آیند چرا که دیگران را هم ریشه و هم اصل خود می دانند.

تفسیر  آیه‌۱۳ سوره‌مبارکه‌حجرات از کتاب «المیزان فی تفسیر القرآن» [۱]

معنای واژگان شعوب و قبایل
علامه طباطبایی(ره) در ابتدا به نقل معنای«شعوب» و «قبایل» که توسط برخی از مفسّران و لغت دانان گفته شده است، می پردازد.
ایشان به نقل سخن صاحب مجمع البیان پرداخته که ایشان قبیله بزرگی از مردم را «شعب» گویند و منظور از قبیله را جمعیتی کوچکتر از شعب می دانند و همو نقل می کند که برخی قائلند که شعوب جمعیت های کمتر از قبائل است.[۲]
ایشان در ضمن این سخن، به بیان معانی این واژگان از نظر راغب اصفهانی و نیز آلوسی صاحب تفسیر روح المعانی پرداخته است.[۳][۴]

اختلاف در معنای ذکر و انثی 
در این بخش نویسنده کتاب، به ذکر مصادیقی که در تفاسیر برای این دو واژه آورده شده است، پرداخته و در نهایت نظر خویش را بیان می دارد.
آنچه در مورد مصادیق این دو واژه بیان شده است در دو دسته قرار می گیرد:‌
الف) گروهی قائل هستند که مراد از آن آدم و حواست و معنای آیه اینگونه می شود:‌ ما شما مردم را از یک پدر و مادر آفریدیم، همه شما از آن دو تن آفریده شده اید ،‌ چه سفیدتان و چه سیاهتان ،‌ چه عربتان و چه عجمتان.[۵]
ب)‌ گروهی دیگر قائل هستند که منظور مطلق زن و مرد است که معنای آیه با این عنوان می شود : ای مردم ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم . پس هر یک از شما انسانی است متولد از دو انسان و از این جهت فرقی با هم ندارید. [۶]
علامه طباطبایی (ره)، ‌وجه نخست را وجیه تر و بهتر از وجه دوم می داند. [۷]

فلسفه پیدایش شعوب و قبایل
شناختن یکدیگر و به دست آوردن وجه تمایز برای شناختن همدیگر، به گفته علامه طباطبایی (ره)، فلسفه پیدایش شعوب و قبایل است. در اصل این دست از دسته بندی ها به مانند آدرسی می باشد برای شناختن یکدیگر و اینکه امر اجتماع و رفت و آمدها و معامله ها بر اساس آن شکل بگیرد. [۸]

امتیاز حقیقی انسان
نویسنده، پس از بیان دوباره فلسفه آفرینش به صورت شعبه شعبه وقوم قوم را صرفاً جهت شناخت یکدیگر دانسته تا اجتماع نظم پذیرد و بتوان ائتلاف را در میان اجتماع پدید آورد که اگر اینگونه نباشد نه پای همکاری در زندگی اجتماعی به میان خواهد آمد و نه ائتلاف و خدای متعال با بیان این جملات، چرایی این دسته بندی را این می داند و با بیان آن تمام امتیازات موهومی که در ذهن داشته اند را از بین می برد.

پس امتیاز حقیقی به چیست؟‌
آنچه امتیاز حقیقی است و حقیقتاً کرامت و امتیاز است تقویست:
« و هذه مزایا وهمیه لا تجلب لهم شیئا من الشرف و الکرامه دون أن توقعهم فی مهابط الهلکه و الشقوه، و الشرف الحقیقی هو الذی یؤدی الإنسان إلى سعادته الحقیقیه و هو الحیاه الطیبه الأبدیه فی جوار رب العزه و هذا الشرف و الکرامه هو بتقوى الله سبحانه و هی الوسیله الوحیده إلى سعاده الدار الآخره، و تتبعها سعاده الدنیا قال تعالى: «تُرِیدُونَ عَرَضَ الدُّنْیا وَ اللَّهُ یُرِیدُ الْآخِرَهَ»(الأنفال: ۶(علیه السلام)) و قال: «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوى‏»(البقره: ۱۹(علیه السلام))و إذا کانت الکرامه بالتقوى فأکرم الناس عند الله أتقاهم کما قال تعالى.» [۹]

چرا تقوی؟‌
ایشان در ادامه علت اینکه چرا خدای متعال ، تقوی را معیار قرار داده است به دو دلیل می پردازد:‌
دلیل نخست)
«و هذه البغیه و الغایه التی اختارها الله بعلمه غایه للناس لا تزاحم فیها و لا تدافع بین المتلبسین بها على خلاف الغایات و الکرامات التی یتخذها الناس بحسب أوهامهم  غایات یتوجهون إلیها و یتباهون بها کالغنى و الرئاسه و الجمال و انتشار الصیت و کذا الأنساب و غیرها.»[۱۰]
دلیل دوم‌)‌ استناد به «إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ» که منظور از آن این است که خدای متعال ، علم و احاطه ای که به مصالح بندگان خود دارد می داند که این مزیّت ، مزیّت حقیقی و واقعی است نه امتیازاتی که انسان برای خود مایه کرامت و شرف قرار داده است ، چرا که اینها همه وهم است و باطل.

جمع بندی رویکرد تربیتی آیه ۱۳ سوره حجرات

جامع سخن در مورد رویکرد به این آیه آن است که شاید یکی از آیاتی که به خوبی مورد بحث قرار گرفته و زوایای تربیت اجتماعی مورد بحث مفسران قرار گرفته است، همین آیه می باشد که توانسته اند محوریت تقوی را به عنوان تنها معیار ارزش بخش انسان معرفی کنند.

 پی نوشت:

 [۱]. محمد حسین طباطبایی، پیشین، ج ۱۸، ص ۳۲۵-۳۲۸.[۲]. همان، ص ۳۲۵.[۳]. راغب اصفهانی قائل است گه شعب ، قبیله ایست که از قبایل دیگر جدا شده است و سید محمود آلوسی در روح المعانی قائل است که شعوب به معنای نژادهای غیر عرب از قبیل ترک ، فارس ،‌ هندی و … است و قبایل منظور تیره های عرب است.[۴]. محمد حسین طباطبایی، پیشین، ‌ج ۱۸، ص ۳۲۶.[۵]. سید محمود آلوسی، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، بیروت، دارالکتب العلمیه‏ ۱۴۱۵ق، او، ج ۱۶، ص ۲۶.[۶]. همان.[۷]. همان.[۸]. همان، ص ۳۲۷.[۹]. همان. (ترجمه: آن مزیتى که مزیت حقیقى است و آدمى را بالا مى‏برد، و به سعادت حقیقیش که همان زندگى طیبه و ابدى در جوار رحمت پروردگار است مى‏رساند، عبارت است از تقوى و پرواى از خدا. آرى، تنها و تنها وسیله براى رسیدن به سعادت آخرت همان تقوى است که به طفیل سعادت آخرت سعادت دنیا را هم تامین مى‏کند، و لذا خداى تعالى فرموده: «تُرِیدُونَ عَرَضَ الدُّنْیا وَ اللَّهُ یُرِیدُ الْآخِرَهَ» و نیز فرموده: «وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوى‏»، و وقتى یگانه مزیت تقوى باشد، قهرا گرامى‏ترین مردم نزد خدا با تقوى‏ترین ایشان است، هم چنان که در آیه مورد بحث هم همین را فرموده است.)[۱۰]. همان، ص ۳۲۸.

نویسنده: محمدحسین افشاری

همچنین ببینید

شیوه های برون رفت از تاثیرات منفی سلبریتی ها بر نوجوانان

شیوه های برون رفت از تاثیرات منفی سلبریتی ها

واژه «سلبریتی» از کلمه«celebrity» در زبان انگلیسی گرفته شده است که معادل واژه های «مشهور»، «معروف» و «نام آشنا» در زبان فارسی است. اصلی ترین کاربرد این واژه را می توان از اوایل قرن بیستم دانست ولی مفهوم واژه «سلبریتی» به عنوان یک شخص مشهور و شناخته شده، قبل از این دوران نیز وجود داشته و این واژه مورد استفاده قرار می گرفته است. به طور کلی می توان سلبریتی را به معنای فردی دانست که توسط تعداد قابل توجهی از افراد شناخته می شود و به دلیل دستاوردها، شهرت، محبوبیت و یا حضور فعال در رسانه‌ها و جوامع مختلف شناخته می‌شود. این افراد غالبا به عنوان تاثیرگذار در دیگر افراد جامعه در همه رده های سنی شمرده می شوند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.